Bútan

Secondo il Dizionario dell'Inglese Antico:

bútan

Add: A. prep. I. with dat. (1) outside of, (a) local :-- Þá men þe hié foran forrídan mehton bútan geweorce, Chr. 894; P. 88, 11. Bútan fæstenne gefeohtan, Ors. 4, 5; S. 168, 22, 2. Þætte nán búton þǽre gesomnunga ne sié, Bt. 24, 4; F. 86, 3. ꝥ good búton himselfum ... ꝥ gód oninnan himselfum, 37, 2; F. 188, 23. Þá eálond út on gársecge bútan Breotone insulas ultra Brittaniam in oceano, Bd. 1, 3; Sch. 15. 6. Hé ne mihte búton ðám hrófe ácuman, Hml. Th. ii. 184, 12. (b) in reference to state, condition, free from, not in a state of :-- All Angelcynn þæt búton Deniscra monna hæftniéde wæs, Chr. 886; P. 80, 12. Þǽm þe búton þeówdóme wǽron, Ors. 2, 4; S. 72, 7. (2) without, free from, not provided with :-- Bútan ǽnigre hǽse abs quolibet jussu, Ælfc. Gr. Z. 271, 14. Bútan geswince ic sitte hér sine labore hie sedeo, bútan leahtre sine crimine, bútan ógan hé hine gerest absque terrore quiescit, bútan twýnunge absque ambiguitate, 272, 10-13. Búton ælmessan and fæstenne lifian, Bl. H. 41, 32. Búton mete and drence, 57, 10. On ánum báte bútan ǽlcum geréþrum, Chr. 891; P. 82, 19. Agustuses ládteówas búton Agustuse selfum, Ors. 5, 15; S. 250, 8. (3) except, (all, none) but :-- Þæs óþres folces þone mǽstan dǽl hié him tó gecirdon búton þám cyninge Ælfréde, Chr. 878; P. 74, 28. Hié wǽron simle healfe æt hám, healfe úte, bútan þǽm monnum þe þá burga healdan scolden, 894; P. 84, 32. Ymbe .xli. wintra bútan ánre niht, 941; P. 110, 9. Ealle ofslagene wǽron búton feáwum. Ors. 4, 6; S. 178, 30. Hit ná næs on ðǽm dagum búton gewinne there was nothing but fighting in those days, 3, 10; S. 138, 19. (4) besides, in addition to :-- Tóforan ðám oððe bútan þám praeter illa, Ælfc. Gr. Z. 270, 10. Mid allra óðerra priósta bútan ðissum mæsseprióstum efen .lx., Cht. Th. 72, 3. Hé ofslóh má þonne .xxx. gódera þegena bútan óðrum folce, Chr. 1052; P. 178, 19. Syx hund manna bútan þǽm þe hié mid heora wǽpnum ácwealdon. Bl. H. 203, 29. ¶ bútan þám þe besides :-- Wurdon .viiii. folcgefeoht gefohten, and bútan þám þe Ælfréd and ánlípig aldormon oft ráde onridon þe mon ná ne rímde. Chr. 871; P. 72 13. Hé hæfde ealle Asiam on his geweald ...; bútan þǽm þe hé eác fór mid gefeohtum on Sciððie, Ors. 1, 2; S. 30, 2. (5) notwithstanding, in spite of, for all (that) :-- Þurcyl beád metsunga tó þám here ..., and búton þám (for eallon þám, ) hí hergodan, Chr. 1013; P. 144, 10. Búton eallum þisum yfelum se cyning hét gyldan þám here .xxi. þúsend punda, 1014; P. 145, 25. II. with acc. (1) outside :-- Hé áwearp ꝥ líc út búton þone weall, Gr. D. 198, 11. (2) except, (nothing) but (cf. C. III. 1) :-- Eal hé ꝥ for Godes lufan sealde búton ðone dæghwámlican andleofan ánne, Bl. H. 213, 19. Þeah hit ne sý bútan feorðan dǽl hláfes. Wlfst. 238, 27. B. adv., or without following case. (1) outside :-- Hié genámon ceápes eall þæt þǽr búton wæs, Chr. 894; P. 88, 10. Nǽre hit nó ꝥ héhste gód, gif him ǽnig bútan wǽre, Bt. 24, 1; F. 80, 15. Ge on hiora híréde ge búton, 29, 2; F. 104, 30. Hé hwearf æfter wegum ge búton geond þone wudu, Bl. H. 199, 13. (2) without :-- Hié him tó getióð ðæt, ðætte hié eáðe bútan bión meahton, Past. 293, 18. Ðás béc sceal hé néde habban, and hé ne mæg bútan beón, Ll. Th. ii. 350, 16. Forlǽt hé ꝥ scyp standan, for þám him þincð ꝥ hé mæge ǽð bútan faran þonne mid, Shrn. 175, 13. C. conjunction. I. with subj. (1) unless, except, if ... not :-- Búton Drihten gehealde þá burh nisi Dominus custodierit civitatem, Ælfc. Gr. Z. 262, 13. Búton (búta, L.R.) God beó mid him ... búton hwá beó edníwan gecenned nisi fuerit Deus cum eo ... nisi quis natus fuerit denuo, Jn. 3, 2, 3. Búton him geholpen weorðe, Past. 251, 18. Him þæt tó lytel yfel þúhte, búton hié bié þæs naman benáme, Ors. 2, 8; S. 94, 3: Bl. H. 37, 17: 43, 18. Ne bideþ hé æt ús nǽnig óþor edleán, búton ꝥ wé úrne líchoman and úre sáule unwemme him ágeofan, 103, 21. Hwæt mǽnde hé elles, búton ꝥ wé gefyllon þæs þearfan wambe?, 39, 29. Ic wéne ꝥ ic þé up áhófe ... búton þú git tó full sý þæs þe lǽfed is, Bt. 11, 1; F. 30, 19. Búton hé gelýfde ꝥ hí árísan sceoldon, elles hé offrode on ídel, Hml. S. 25, 473. (2) if only :-- Ne róhtan hí hú synlíce hit wǽre begytan, búton hit cóme tó heom did it but come to them, Chr. 1086; P. 218, 11. II. with indic, (1) except, but (that), if ... not :-- Búton þú woldest, ne cóme ðú ni uelles, non uenisses, Ælfc. Gr. Z. 262, 11. Hé wæs swíþe yfel monn ealra þeáwa, búton ꝥ hé wæs céne, Ors. 6, 14; S. 268, 27. Búton ꝥ hé wiþ his hláford won, 6, 35; S. 292, 16. Hwæt magon wé secgean, búton ꝥ hí scotedon swíþe?, Chr. 1083; P. 215, 16: Bl. H. 19, 22. Nóht elles ne wunað, búton ꝥ án ꝥ sé mæg hine sylfne lǽran, 101, 5. Næfde heó nóht on hire, búton ꝥ án ꝥ heó hæfde mennisce onlícnesse, 147, 15. Ymb twéntig wintra his ríces, bútan án ðágyt næs gefylled anno regni sui uicesimo necdum impleto, Bd. 5, 5; Sch. 648, 19. (2) adversative, but :-- Ne gémdon hié nánes fyrenlustes, búton swíþe gemetlíce þá gecynd beeódan, Bt. 15; F. 48, 7. Ic ne girnde ríces, búton ic wilnod þeáh andweorces, 17; F. 58, 25. Ic nát húmeta, búton wé witon ꝥ hit unmennislíc dǽd wæs, 31, 1; F. 112, 16. Næs nán færeld tó Róme, búton twégen hleáperas Ælfréd sende mid gewritum, Chr. 889; P. 82, 5. Ealle þá witan gefeóllan of ánre upflóran, bútan se hálga Dúnstán ætstód, 978; P. 123, 2. (2 a) introducing the answer to a question, where the first clause is not expressed :-- Ac hwonon wurde þú þus swíþe geswenced? Búton ic wát ꝥ þú haefst ðára wǽpna tó hraþe forgiten, Bt. 3, 1; F. 4, 21. Hé ongan þá cnyhtas tó áxienne, for hwig ꝥ folc þone Hǽlend swá yfele hæfde. Hig andswaredon: 'Búton hig habbaþ andan tó hym,Nic. 4, 18. ' Hwæt hæfð hé gedón ꝥ hé sweltan scyle ? Hig sǽdon: 'Búton for þám þe hé sǽde ꝥ hé Godes sunu wǽre, ' 5, 36. III. without dependent verb (cf. Bl. H. 147, 15 under II. 1). (1) (any, few) but (cf. A. II. 2) :-- Hira feáwa onweg cómon, búton þá áne þe fit út ætswummon, Chr. 918; P. 98, 30. Litel rihtwísnesse wæs mid ǽnige men, búton mid munecan áne, 1086; P. 218, 8. (2) after a negative clause, (none, nothing) but (cf. nobbut in dialects); ne . . . bútan but, only, not more than : -- Næfde ic nǽnne hiht on óðerne nǽfre búton on ðé spem in alium numquam habui, praeter in te, Ælfc. Gr. Z. 270, 12. Næs gemétt sé ðe ágénhwurfe, búton (búta, L. R. nisi) þes aelfremeda, Lk. 17, 18. Nis nán man gód, búton God ána, 18, 19. Hié nǽron on hie hergende búton þrié dagas, Ors. 2, 8; S. 94, 1: 3, 7; S. 120, 14. Ne mehte mon búton feáwa ofslagenra geáhsian fix quem-quam requiri, qui perierit, 2, 8; S. 94, 12. Hé wolde gewin findan, ac hé ne mehte búton sibbe, 6, 3; S. 256, 30. Hé næs búton seofontiéne-wintre, 4, 9; S. 190, 29. Nolde hé ná andswerian búton mid mon-þwǽrnesse, Bl. H. 33, 29. Nis nǽnig man ꝥ þurfe gesécan, búton þá, 103, 16 : 185, 9. Ðá gebróðra næfdon búton fíf hláfas, Hml. Th. ii. 170, 34. (2 a) after a comparative, than, but :-- Nán man má wífa næbbe búton .i., Ll. Th. ii. 300, 13. ꝥ ic ne þorfte ná máre áwendan bǽre béc búton tó Isaace, Ælfc: Gen. Thw. 1, 8. (3) after interrogative clause, (who, what) but: -- Hwæt wæs seó ræste elles búton se hálga innoð ?, Bl. H. 11, 20: 59, 27. Hwylc bið hé búton swylte stán ?, 21, 26. Hwæt is ðis líf búton weg?, Hml. Th. i. 614, 1. Tó hwǽm cumaþ hí elles bútan tó tácnunge sorges?, Bt. 7, 2; F. 18, 21. Hwæt gelýfeþ se líchoma bútan þurh þá sáwle?, Bl. H. 21, 22. v. on-bútan ; be-útan. butan

Parole correlate: l.